1
1کلام خداوند که در ایام یوتام و آحاز و حِزِقیا، پادشاهان یهودا، بر میکاهِ مورِشِتی نازل شد و آن را دربارۀ سامِرِه و اورشلیم دید:
داوری بر سامِرِه و اورشلیم
2ای همۀ قومها، بشنوید،
و ای زمین و هرآنچه در آن است، گوش فرا دهید؛
خداوندگارْ یهوه بر شما شاهد باشد،
آری، خداوندگار از معبد مقدسش بر شما شهادت دهد.
3زیرا هان خداوند از مکان خویش بیرون می‌آید؛
او نزول کرده، بر بلندیهای زمین می‌خرامد.
4کوهها زیر او گداخته می‌شود،
و درّه‌ها شکافته می‌گردد،
همچون موم در برابر آتش،
و مانند آبی که در سراشیبی ریخته شود.
5این‌همه به سبب عِصیان یعقوب
و گناهان خاندان اسرائیل است.
عِصیان یعقوب چیست؟
آیا سامِرِه نیست؟
و مکانهای بلند*1:5 اشاره به مراکز بت‌پرستی است که معمولاً در مکانهای بلند واقع بود. یهودا کدام است؟
آیا اورشلیم نیست؟
6پس سامِرِه را به ویرانه‌ای در صحرا بدل خواهم کرد،
و به مکانی برای غرس تاکستانها؛
سنگهایش را به وادی خواهم ریخت،
و بنیانش را منکشف خواهم کرد.
7همۀ تمثالهای تراشیده‌اش خرد خواهد شد،
همۀ مزدهایش در آتش خواهد سوخت،
و همۀ بتهایش را نابود خواهم کرد.
زیرا آنها را از مزد فاحشگی اندوخته است،
پس به مزد فاحشگی نیز برگردانیده خواهند شد.
8از این رو ماتم و شیون خواهم کرد،
و پایْ‌برهنه و عریان راه خواهم رفت.
مانند شغالها ماتم خواهم کرد،
و همچون شتر‌مرغان*1:8 یا ”جغدان“. نوحه‌گری خواهم نمود.
9زیرا جراحات سامِرِه علاج‌ناپذیر است
و تا به یهودا رسیده؛
حتی به دروازۀ قوم من،
یعنی به اورشلیم نزدیک شده است.
10این را در جَت اعلام مکنید،*1:10 واژۀ ”جَت“ در عبری با فعل ”اعلام مکنید“ شباهت آوایی دارد.
و به هیچ وجه گریه منمایید.
در بِیت‌عَفرَه،
در خاک بغلطید.*1:10 ”بِیت‌عَفرَه“ در عبری به معنی ”خانۀ خاک“ است.
11ای که در شافیر*1:11 ”شافیر“ در عبری به معنی ”دلپذیر“ است. ساکنی،
عریان و شرمگین، بگذر.
ساکنان صَئانان
بیرون نمی‌آیند؛ *1:11 ”صَئانان“ با فعل عبری ”بیرون آمدن“ (یاصار) شباهت آوایی دارد.
بِیت‌ایصِل ماتم می‌کند،
و حمایتش را از شما برمی‌گیرد.
12ساکنانِ ماروت از فرط انتظار برای آسایش بیمار گشته‌اند،
زیرا بلا از جانب خداوند بر دروازۀ اورشلیم نازل شده است.
13ای که در لاکیش ساکنی،
اسبان تیزرو را به ارابه‌ها بربند!
لاکیش آغاز گناه برای دختر صَهیون بود،
زیرا عِصیان اسرائیل در تو یافت شد.
14پس هدایای خداحافظی به مورِشِت‌جَت پیشکش خواهی کرد؛
خانه‌های اَکزیب امیدی کاذب برای پادشاهان اسرائیل خواهد بود.
15ای ساکنِ مَریشَه،*1:15 ”مَریشَه“ در عبری به معنی ”تصرف“ است. من دیگر بار کسی را به تصرف تو خواهم فرستاد،
و جلال اسرائیل به عَدُلّام خواهد آمد.
16موی سرت را بچین و خویشتن را به سبب فرزندان نازنینت بی‌مو ساز!
سر خود را به گَریِ سَرِ کرکس گردان،
زیرا ایشان از نزد تو به تبعید خواهند رفت.
2
وای بر ستمگران
1وای بر آنان که نقشه‌های پلید می‌کشند،
و بر بسترهای خویش شرارت را تدبیر می‌کنند.
در روشنایی صبح آن را به عمل می‌آورند،
زیرا قدرت انجامش را دارند.
2بر مزرعه‌ها طمع می‌ورزند و آنها را غصب می‌کنند؛
بر خانه‌ها نیز، و آنها را به چنگ می‌آورند.
بر مرد و اهل خانه‌اش ظلم می‌کنند،
و بر آدمی و میراثش ستم روا می‌دارند.
3پس خداوند چنین می‌گوید:
هان من بلایی بر ضد این خاندان تدبیر می‌کنم
که از آن جان به در نتوانید برد،
و با گردن افراشته راه نخواهید رفت،
زیرا آن زمان، زمان بلا خواهد بود.
4در آن روز بر شما طعنه خواهند زد
و چون ماتمیان مرثیه خوانده، خواهند گفت:
«به تمامی هلاک گشته‌ایم؛
او نصیب قوم مرا تغییر داده است؛
ببینید چگونه آن را از من دور می‌کند،
و مزرعه‌های ما را میان مرتدان تقسیم می‌نماید!»
5پس در جماعت خداوند کسی برای تو نخواهد بود
که به قرعه، زمین را با ریسمانِ اندازه‌گیری تقسیم کند.
انبیای دروغین
6ایشان موعظه کرده، می‌گویند: «موعظه مکنید؛
بدین چیزها موعظه نباید کرد؛
رسوایی دامنگیر ما نخواهد شد.»
7ای خاندان یعقوب، آیا درست است که گفته شود:
مگر صبر خداوند به سر آمده است؟
آیا اینها اعمال اوست؟
آیا کلام او*2:7 در متن عبری ”من“ آمده است. برای آن کس که به درستی گام بردارد نیکو نیست؟
8اما در ایام اخیر قوم من به دشمنی برخاسته‌اند؛
شما ردای نفیس را از تن آنان که در امنیت ره می‌سپارند به در می‌آورید،
از تن آنان که از جنگ بازمی‌گردند.
9زنانِ قوم مرا از خانه‌های باصفایشان بیرون می‌رانید،
و فرزندان ایشان را تا به ابد از جلال من محروم می‌کنید.
10برخیزید و بروید،
زیرا اینجا مکانی برای استراحت نیست،
چراکه در آن نجاستی هست
که به بلایی مُهلِک هلاک می‌کند.
11اگر شخصی دروغگو و فریبکار از راه رسیده، بگوید:
«من از شراب و مُسکِرات برایتان موعظه خواهم کرد،»
او واعظ این قوم خواهد شد!
وعدۀ رهایی
12ای یعقوب، به‌یقین همۀ شما را گرد خواهم آورد؛
و بی‌گمان باقیماندگان اسرائیل را جمع خواهم کرد.
ایشان را همچون گوسفندان با هم در آغل خواهم نهاد،
و همچون گله در میان چراگاهش،
و زمین از هیاهوی مردمانِ بسیار، مملو خواهد شد.
13گشایندۀ راه، پیشاپیش آنان بر خواهد آمد؛
آنان راه را گشوده، از دروازه خواهند گذشت و بیرون خواهند رفت.
پادشاهشان پیشاپیش آنان خواهد رفت،
و خداوند در رأس ایشان.
3
توبیخ رهبران و انبیا
1آنگاه گفتم:
ای سران یعقوب،
و ای حاکمان خاندان اسرائیل،
بشنوید!
آیا بر شما نیست که انصاف را به جا آرید؟*3:1 در متن عبری: ”بشناسید“.
2ای شما که از نیکویی بیزارید
و بدی را دوست می‌دارید؛
پوست از تن قوم من می‌کَنید،
و گوشت از استخوانهای ایشان.
3گوشتِ تن قوم مرا می‌خورید
و پوست از تنشان کنده،
استخوانهایشان را خرد می‌کنید؛
آنها را همچون گوشتِ داخل دیگ تکه تکه می‌کنید،
آری، همچون گوشتِ درون پاتیل.
4پس نزد خداوند فریاد بر خواهند آورد،
اما ایشان را اجابت نخواهد کرد،
بلکه روی خود را در آن زمان از ایشان خواهد پوشانید
زیرا که شرارت ورزیده‌اند.
5خداوند دربارۀ انبیایی که قوم مرا گمراه می‌کنند چنین می‌گوید،
دربارۀ آنان که چون خوراک فراوان دارند ندای ’صلح و سلامت‘ سر می‌دهند،
اما اگر کسی طعامی در دهانشان نگذارد،
به وی اعلام جنگ می‌کنند.
6پس برای شما شب خواهد بود،
بدون هیچ رؤیایی،
و ظلمت خواهد بود،
بدون هیچ پیشگویی.
آفتاب بر انبیا غروب خواهد کرد
و روز بر ایشان تاریک خواهد شد؛
7رؤیابینانْ شرمسار خواهند گردید،
و پیشگویان، رسوا خواهند گشت.
جملگی روی خود را خواهند پوشانید،
زیرا پاسخی از جانب خدا نخواهد بود.
8اما من به روح خداوند از قوّت پر گشته‌ام،
از انصاف و توانایی؛
تا یعقوب را از عِصیانش آگاه سازم،
و اسرائیل را از گناهش.
9ای سران خاندان یعقوب
و ای حاکمان خاندان اسرائیل،
این را بشنوید!
ای شما که از انصاف بیزارید
و هرآنچه را راست است، کج می‌سازید؛
10که صَهیون را با خونریزی
و اورشلیم را با شرارت بنا می‌کنید!
11رهبرانش برای رشوهْ داوری می‌کنند،
کاهنانش برای مزدْ تعلیم می‌دهند،
و انبیایش برای پولْ پیشگویی می‌کنند؛
و با این حال، بر خداوند تکیه کرده، می‌گویند:
«آیا خداوند در میان ما نیست؟
پس بلایی به ما نخواهد رسید.»
12از این رو، به سبب شما
صَهیون همچون مزرعه شیار خواهد شد؛
اورشلیم به تَلی از ویرانه‌ها بدل خواهد گشت،
و کوه خانۀ خدا*3:12واژۀ ”خدا“ در متن عبری نیامده است. به بلندیهای جنگل.
4
کوه خداوند
1در ایام آخر واقع خواهد شد
که کوه خانۀ خداوند
بالاتر از تمامی کوهها استوار خواهد گردید،
و فراتر از تپه‌ها برافراشته خواهد شد؛
ملتها به سوی آن روان خواهند گشت
2و قومهای بسیار آمده، خواهند گفت:
«بیایید تا به کوه خداوند برویم
و به خانۀ خدای یعقوب برآییم،
تا راههای خویش را به ما تعلیم دهد
و در طریقهای وی گام برداریم.»
زیرا شریعت از صَهیون صادر خواهد شد،
کلام خداوند از اورشلیم.
3او میان ملتهای بسیار داوری خواهد کرد
و منازعات قومهای نیرومند را تا دوردستها فیصل خواهد داد؛
ایشان شمشیرهای خود را برای ساختن گاوآهن خواهند شکست،
و نیزه‌های خویش را برای تهیۀ ابزار باغبانی؛
دیگر قومی بر قوم دیگر شمشیر نخواهد کشید،
و جنگاوری را دیگر نخواهند آموخت.
4هر یک زیر تاک خود خواهند نشست،
زیر درخت انجیر خویش،
و کسی هراسانشان نخواهد ساخت،
چراکه دهان خداوندِ لشکرها سخن گفته است.
5زیرا همۀ قومها، هر یک به نام خدای خویش سالکند،
اما ما به نام یهوه خدای خود سلوک خواهیم کرد، تا ابدالاباد.
نقشۀ خداوند
6خداوند می‌فرماید:
در آن روز لنگان و رانده‌شدگان را جمع خواهم کرد،
و هر آن کس را که زده‌ام، گرد خواهم آورد؛
7لنگان را ’باقیمانده‌ای‘ خواهم ساخت،
طردشدگان را قومی نیرومند؛
و خداوند در کوه صَهیون بر ایشان پادشاهی خواهد کرد،
از حال تا به ابد.
8و اما تو، ای برج گَلّه،
ای قلعۀ دخترِ صَهیون،
این را باز خواهی یافت،
و حاکمیت پیشین احیا خواهد شد،
یعنی پادشاهی دختر اورشلیم.
9حال چرا فریاد برمی‌آوری؟
آیا پادشاهی در تو نیست؟
آیا مشاور تو هلاک گشته،
که تو را دردی چون درد زن زائو درگرفته است؟
10ای دختر صَهیون، ناله سر ده،
و همچون زن زائو بر خود بپیچ.
زیرا اکنون از شهر بیرون خواهی رفت،
و در صحرا ساکن خواهی شد؛
آری، به بابِل خواهی رفت؛
اما در آنجا رهایی خواهی یافت؛
خداوند در آنجا تو را از چنگ دشمنان خواهد رهانید.
11اکنون قومهای بسیار
بر ضد تو گرد آمده‌اند و می‌گویند:
«باشد که صَهیون بی‌حرمت گردد،
و چشمان ما شادمانه بر او بنگرد.»
12اما آنان اندیشه‌های خداوند را نمی‌دانند،
و تدبیرهای او را درنمی‌یابند،
که آنان را همچون بافه در خرمنگاه گرد آورده است.
13ای دختر صَهیون، بر پا شو و پایمال کن،
زیرا شاخهای تو را آهنین خواهم ساخت
و سُمهایت را برنجین.
تو قومهای بسیار را پایمال خواهی کرد؛
منافع نامشروعشان را وقف خداوند خواهی نمود،
و ثروتشان را وقف خداوندگار تمامی زمین.
5
فرمانروایی از بِیت‌لِحِم
1حال ای دختر افواج،
فوجهای سربازانت را بسیج کن،
زیرا به محاصره درآمده‌ایم.
ایشان با عصای خویش،
بر گونۀ حاکم اسرائیل می‌کوبند.
2اما تو، ای بِیت‌لِحِمِ اِفراتَه،
گرچه در میان طوایف یهودا کوچکی،
از تو کسی برای من بیرون خواهد آمد
که بر اسرائیل فرمانروایی خواهد کرد؛
طلوع او از قدیم
و از ایام ازل بوده است.
3پس ایشان را تسلیم خواهد کرد
تا زمانی که زن زائو بزاید؛
آنگاه باقیماندۀ برادرانش به بنی‌اسرائیل باز خواهند گشت.
4و او خواهد ایستاد و گلۀ خود را شبانی خواهد کرد،
به قوّت خداوند و در کبریاییِ نام یهوه خدای خویش.
و آنان آرام و قرار خواهند یافت،
زیرا اکنون او تا به کرانهای زمین بزرگ خواهد شد،
5و صلح و سلامتِ ایشان خواهد بود.
و چون آشوریان به سرزمین ما درآیند،
و کاخهای ما را لگدمال کنند،
در برابرشان هفت، بلکه هشت شبان و رهبر بر پا خواهیم داشت،
6و ایشان به شمشیر بر سرزمین آشور فرمانروایی خواهند کرد،
بر سرزمین نِمرود به شمشیر برهنه.
و او ما را از آشور رهایی خواهد داد،
آنگاه که به سرزمین ما درآید
و در حدود ما گام بردارد.
باقیمانده‌ای رهایی خواهند یافت
7آنگاه باقیماندگان یعقوب در میان ملتهای بسیار
مانند شبنمی از جانب خداوند خواهند بود،
و همچون بارشی بر سبزه‌ها؛
که به انتظار انسان نمی‌نشیند،
و منتظر بنی آدم نمی‌ماند.
8و باقیماندگانِ یعقوب در میان قومها
و در وسط ملتهای بسیار،
مانند شیری خواهند بود میان جانوران جنگل،
و همچون شیر ژیان در میان گله‌های گوسفندان،
که چون می‌گذرد، پایمال می‌کند و می‌درَد،
و کسی نیست که از چنگش برهاند.
9دست تو بر خصمانت بلند خواهد شد
و دشمنانت جملگی منقطع خواهند گردید.
10و خداوند می‌گوید:
در آن روز اسبانت را از میانت منقطع خواهم ساخت،
و ارابه‌هایت را نابود خواهم کرد.
11شهرهای سرزمین تو را از میان خواهم برد،
و دژهایت را جملگی فرو خواهم ریخت؛
12جادوگری را از دست تو بر خواهم چید،
و دیگر هیچ فالگیری در تو یافت نخواهد شد.
13تمثالها و ستونهایت را از میانت منقطع خواهم ساخت،
و دیگر در برابر صنعت دستان خود سَجده نخواهی کرد؛
14اَشیرَه‌های*5:14”اَشیرَه“ الهۀ باروری که پرستش آن با اعمال منافی عفت همراه بود. تو را از میانت بر خواهم کَند،
و شهرهایت را نابود خواهم ساخت.
15و از اقوامی که فرمان نمی‌برند
با خشم و غضب انتقام خواهم ستاند.
6
شکایت خداوند علیه اسرائیل
1حال به آنچه خداوند می‌گوید، گوش بسپارید:
برخیز و دادخواهی خویش را نزد کوهها بیان دار
و آواز خود را به گوش تپه‌ها برسان.
2ای کوهها شکایت خداوند را بشنوید،
و ای بنیانهای زمین، گوش بسپارید!
زیرا خداوند علیه قوم خود شکایتی دارد
و بر ضد اسرائیل اقامۀ دعوی می‌کند.
3«ای قوم من،
به شما چه کرده‌ام؟
به چه چیز شما را خسته کرده‌ام؟
پاسخم دهید!
4زیرا شما را از سرزمین مصر به در آوردم
و از خانۀ بندگی فدیه دادم،
و موسی و هارون و مریم را پیش رویتان فرستادم.
5ای قوم من، به یاد آرید
که بالاق، پادشاه موآب، چه تدبیر کرد
و بَلعام پسر بِعور بدو چه پاسخ داد،
و از شِطّیم تا جِلجال چه واقع شد،
تا اعمال عادلانۀ خداوند را دریابید.»
خداوند از تو چه می‌طلبد؟
6«با چه به حضور خداوند بیایم،
و در پیشگاه خدای متعال خم شوم؟
آیا با قربانیهای تمام‌سوز،
و با گوساله‌های یک ساله؟
7آیا خداوند از هزاران قوچ خشنود خواهد شد،
و از ده هزاران نهر روغن؟
آیا نخست‌زاده‌ام را به جهت عِصیانم بدهم،
و ثمرۀ بدن خویش را برای گناه جانم؟»
8ای مرد، او تو را از آنچه نیکوست آگاه ساخته است؛
و خداوند از تو چه می‌طلبد،
جز آنکه انصاف را به جای آری و محبت را دوست بداری،
و با فروتنی در حضور خدایت سلوک کنی؟
نابودی شریران
9آواز خداوند به شهر ندا درمی‌دهد -
ترسیدن از نام تو، خردمندی است:
«به عصا و مقرر‌دارندۀ آن گوش فرا دهید!*6:9 معنای این جملۀ عبری نامشخص است.
10آیا هنوز در خانۀ شریران گنجهای شرارت یافت می‌شود،
و میزانهای کمتر از اندازه که ملعونند؟
11آیا کسی را با ترازوهای نادرست
و کیسۀ سنگهای تقلبی، تبرئه کنم؟
12ثروتمندانت مملو از خشونتند،
و ساکنانت دروغگو؛
زبان ایشان در دهانشان فریب محض است.
13پس من نیز به ضربه‌ای تو را مجروح می‌سازم
تا به سبب گناهانت تو را هلاک کنم.
14خواهی خورد اما سیر نخواهی شد،
و شکمت همچنان خالی خواهد ماند؛
جمع خواهی کرد اما نخواهی اندوخت،
و آنچه را که بیندوزی به دم شمشیر خواهم سپرد.
15خواهی کاشت، اما درو نخواهی کرد؛
زیتون خواهی افشرد، اما خود را به روغن تدهین نخواهی نمود؛
شراب تازه فراهم خواهی آورد، اما از آن نخواهی نوشید.
16زیرا قوانین عُمری و همۀ رسوم خاندان اَخاب را نگاه داشته‌ای،
و در مشورتهای ایشان سلوک کرده‌ای؛
از این رو تو را ویران خواهم کرد،
و ساکنانت را مایۀ تمسخر خواهم ساخت؛
پس سرزنشِ درخورِ قوم مرا متحمل خواهی شد.»
7
در انتظار خدای نجات
1وای بر من!
زیرا همچون گردآورندۀ میوۀ تابستانی شده‌ام،
و مانند کسی که انگورچینی می‌کند؛
نه خوشۀ انگوری برای خوردن یافت می‌شود
و نه نوبر انجیری، که جان من مشتاق آن است.
2سرسپردگان از زمین نابود شده‌اند،
و صالحی در میان آدمیان بر جا نمانده است؛
همگی برای ریختن خون در کمین می‌نشینند،
و همنوع خود را به دام صید می‌کنند.
3در شرارت‌ورزی چیره‌دستند؛
حاکمْ رشوه می‌طلبد و قاضی نیز همچنین؛
قدرتمندانشان به هرآنچه می‌خواهند حکم می‌کنند،
و ایشان آن را به هم می‌بافند.
4بهترینشان مانند خارند،
و صالح‌ترینشان همچون خاربست.
روز دیدبانان توست، و مجازاتت فرا رسیده؛
اکنون زمان پریشانیِ ایشان است.
5بر دوست خود اعتماد مکن
و به یار خویش اطمینان مدار؛
نزد هم‌آغوش خود نیز عنان دهان خویش نگاه دار؛
6زیرا پسر بر پدر بی‌حرمتی می‌کند،
دختر بر ضد مادر، قیام
و عروس علیه مادرشوهر؛
و دشمنان شخص، اهل خانۀ اویند.
7اما من به سوی خداوند چشم می‌دوزم،
و برای خدای نجاتِ خویش انتظار می‌کشم؛
خدای من مرا اجابت خواهد کرد.
8ای دشمن من بر من شادی مکن،
زیرا اگرچه بیفتم، بر خواهم خاست،
و اگرچه در تاریکی بنشینم،
خداوند نور من خواهد بود.
9غضب خداوند را متحمل خواهم شد،
زیرا که به او گناه ورزیده‌ام،
تا آنگاه که به دفاع از من برخیزد
و دادرسی‌ام کند.
او مرا به روشناییْ بیرون خواهد آورد،
و من عدالت او را نظاره خواهم کرد.
10آنگاه دشمنم این را خواهد دید،
و غرقِ شرمساری خواهد شد؛
همان که به من می‌گفت:
«یهوه خدایت کجاست؟»
چشمانم بر او خواهد نگریست،
و حال مانند گِل کوچه‌ها پایمال خواهد شد.
11روز ساختن دیوارهایت فرا خواهد رسید؛
در آن روز مرزها گسترش خواهد یافت.
12در آن روز، از آشور و شهرهای مصر نزد تو خواهند آمد،
از مصر تا رود فرات؛
از دریا تا دریا
و از کوه تا کوه.
13اما زمین ویران خواهد شد،
به سبب ساکنانش و ثمرۀ اعمالشان.
ستایش خداوند
14قوم خویش و گلۀ میراث خود را به عصای خویش شبانی کن،
آنان را که به تنهایی در جنگل، میان سرزمینی حاصلخیز*7:14 در عبری: ”در میان کَرمِل“. ساکنند؛
باشد که چون روزگاران پیشین،
در باشان و جِلعاد بچرند.
15همچون روزهایی که از سرزمین مصر به در آمدی،
بدیشان چیزهای شگفت‌انگیز نشان خواهم داد.
16قومها چون این را بینند،
از همۀ قوّت خویش شرمسار خواهند شد؛
دست بر دهان خواهند نهاد،
و گوشهایشان کر خواهد شد؛
17مانند مار خاک را خواهند لیسید،
مانند موجوداتی که بر زمین می‌خزند؛
از دژهای خود لرزان بیرون خواهند آمد،
و هراسان رو به سوی یهوه خدای ما خواهند نهاد،
و از تو خواهند ترسید.
18کیست خدایی همانند تو،
که گناه را می‌آمرزد
و از نافرمانیِ باقیماندۀ میراث خویش درمی‌گذرد؟
خشم خود را تا به ابد نگاه نمی‌دارد،
زیرا از محبت کردن لذت می‌برد.
19بار دیگر بر ما رحم خواهد کرد،
و بر گناهان ما چیره خواهد شد.
تو تمامی گناهان ما را به قعر دریا خواهی افکند.
20امانت را برای یعقوب و محبت را برای ابراهیم به جا خواهی آورد،
چنانکه در روزگاران کهن برای پدران ما سوگند خوردی.
The Persian New Millennium Version © 2014, is a production of Elam Ministries. All rights reserved.
فصل بعدی
كتاب مقدس مسیحیان شامل ۶۶ كتاب می‌باشد كه در یك جلد جمع آوری شده است و مجموعاً كتاب مقدس خوانده می‌شود.
كتاب مقدس دارای دو قسمت بنام عهد عتیق و عهد جدید می‌باشد.
برای خواندن کتاب دیگری از کتاب مقدس، یک کتاب را از لیست انتخاب کنید.